Bilal Huseynov 
Ethereum ağının da bi parçası olduğu blokzinciri teknolojisinin kullanımına ilk kez 1991 yılında başlanılmıştır. Fakat 2008 yılının sonlarında, Satoshi Nakomoto isimli grup (insan) tarafından Bitcoin ağı geliştirildi. Bununla da bu teknolojinin performansı daha da artmaya başladı.
Fakat Bitcoin yetersizdi, çünkü bu teknoloji mükemmel değildi. 2008 yılından bu yana Bitcoin tam 4 defa durdu. İlk başlarda, 2009 yılında ağda çifte harcama (double spending) yapılması bile mümkündü. Daha sonra Bitcoin ve Bitcoin Core geliştiricileri tarafından yapılan güncellemeler sayesinde Bitcoin ağı bugünkü formuna kavuştu.
Ancak Bitcoin hala blokzincir teknolojisini tam olarak kullanmayı başaramamıştı. XX yüzyılda gördüğümüz blokzinciri ağı sadece dosyaları şifreleyerek aktarımını gerçekleştiriyordu. Genel anlamda söyleyecek olursak, Bitcoinin inovatifliyi merkeziyetsiz para transferini gerçekleştirmesi oldu.
“Ethereum” Nasıl Doğdu?
2013 yılında rus-kanadalı bilgisayar programcısı Vitalik Buterin tarafından Ethereum fikri ortaya atıldı. Bu fikir blokzincirini ilerleyen zamanlarda hak ettiği değeri görmesine neden olacaktır. Vitalik’in fikrine göre blokzincirinin sadece bir değer transferi aracı olarak kullanılmaması yönündeydi. Blokzinciri ağı üzerinde uygulamalar inşa edilecek bir hale dönüştürülebilirdi. Bu uygulamalar merkeziyetsiz olacak ve akıllı sözleşmeler aracılığıyla ağ ile “konuşarak” işlemleri gerçekleştirebilecekti.
2014 yılın ağustos ayında, Ethereum’un ICO (İlk Coin Arzı) etkinliği gerçekleştirildi. Ether piyasaya sürüldü. Bu etkinlikte yaklaşık 50 milyon Ether (ETH) birim başına 31 sent fiyatla satıldı. ICO etkinliği sonucunda proje 16 milyon doların üzerinde bi fon sağlamayı başardı.
Ethereum Ağı Ve Çalışma Mekanizması
Ethereum ağı ilk olarak Proof-Of-Work (PoW) konsensus mekanizmasıyla çalışmaya başladı. Bu mekanizmaya göre ağ üzerinde validator node‘lar, yani madenciler yapılan işlemleri doğrulamaktadır. Validatorler ağa blok ekleme karşılığında aynı Bitcoin ağında olduğu gibi ödüllendiriliyordu. Bunun yanı sıra madenciler yapılan gas fee ödemelerinden de kazanç sağlayabiliyordu.
Aynı zamanda bu mekanizma Bitcoindeki halving sistemine benzer şekilde belirli bi blok aralığında madenciliği zorlaştırırarak ödülleri azaltıyordu. Mesela, Blok 0 ve 4.369.000 aralığında madenciler blok başına 5 Ether‘lik bi ödül alıyorlardı. Daha sonra bu Blok 7.280.000‘a kadar 3 Ethere indirildi. Daha sonrasında ise 2 Ether. Blok başına verilen ödüller ETH’nin emisyonunu etkilemektedir. Bu da onun değerini artıran etkenlerden biridir.
Geçtiğimiz yıl Eylül ayında Ethereum blokzinciri adına çok büyük bi adım atıldı: Merge Yükseltmesi. Bu yükseltme sayesinde Ethereum ağı konsensus mekanizması değiştirildi. PoW mekanizması PoS mekanizmasıyla değiştirildi. Artık ağ üzerindeki validatör node’ları zincire yeni blok ekleyemeyecek.
Dikkatinizi çekebilir: Node Kurmalı mıyız? Para Kazandırır mı?
Yani, bu node’lar daha ETH kazamayacak ve dolaşıma yeni ETH giremeyecek. Bu faktor Ether (ETH) sayısının daha da hiçbir yolla artırılamayacağını garanti etti. Aşağıdaki grafiğe bakarak bunu görebiliriz. 16 Eylülden itibaren, blok ödüleri 0 ETH’ye eşit oldu. Etherin dolaşımdaki sayısı ise gittikçe azalmaya başladı. Azalmasının nedeni ise yakım gerçekleşmesidir. Şöyle ki, ağda yapılan işlemler zamanı fee olarak ödenen ETHlerin bi kısmı yakıldı.
Ağ Üzerinde Mevcut Node Türleri
Ethereum ağı üzerinde çalışan 3 ana node (düğüm) türü mevcuttur:
- Full node’lar:
- Light node’lar:
- Archive node’lar:
Bunun yanı sıra, daha önce bahsettiğimiz validator node‘lar da mevcuttur. Bu düğümlerin temel farkları yaptığı işlerde görülebilir. Archive düğümler blokzincirinin çalışmaya başladığı andan itibaren bugüne kadar her şeyi kayıt altına almaktadır. Bu tür düğümleri çalıştırmak yüksek internet hızı ve güçlü donanım talep eder. Onlar genellikle blokzinciri gezgini (explorer: etherscan ve s.) sitelerinin oluşturulması için kullanılır.
Bunun aksine Light (hafif) düğümlerin sadece işlemlerin doğrulanarak bloklara eklenmesi için belirli bi miktar veriyi indirmesi gerek. Küçük boyutlarda bir data ile verimli şekilde çalışabildiği için Light node olarak nitelendirilmiştir. Light nodeların bir diğer avantajı her türlü cihaz ile ağ üzerine node kurulabilinmesidir. Bu da blokzinciri teknolojisinin her kes tarafından kullanımı için uygun hale gelmesi demektir.
Tam (Full) düğümler ise tüm işlemleri kopyalar ve doğrular, aynı zamanda bu kopyaları da indirerek dağıtık şekilde tutarlar. Archive nodelar ile neredeyse aynı çalışma prensibine sahip olsalar da, archive nodelar daha fazla veriyi (tüm veriyi) tutmakla yükümlüdür.
Gas Ücretleri
Gas, Ethereum ağı üzerinde işlemlerin yürütülmesi için validatorler tarafından kesilen işlem ücretleridir. Bu ücretler ağı ana tokeni olan ETH ile ödenmektedir. Bu etken coine olan talebi yaratan birinci etkendir. Gas ücretleri hesaplanırken Ether’in alt birimi olan “gwei” üzerinden hesaplanır. 1 gwei ise 0,000000001 ETH’ye eşittir.
Kullanıcılar gas ücretlerini bu durumlarda öderler: Swap, staking, köprü, token hareket ettirme, NFT basımı ve s. Bunun dışında dApp (merkeziyyetsiz uygulamalar) ile etkileşim zamanı ve kullanıcı kendisi bi akıllı kontrat oluşturduğunda gas fee ödenir.
Akıllı Kontratlar
Ethereum ve diğer bu şekilde çalışan tüm blokzincirleri üzerinde akıllı kontrat çalışmasına izin verir. Akıllı kontratlar dApp’larin ağ ile etkileşime girerek işlemlerin gerçekleşmesini sağlarlar. Kullanıcılar bu dApplar ve akıllı kontratlar sayesinde blokzincirini kullanabilmektedirler.
Bu kontratlar Java, Rust, Javascript ve diğer üst düzey programlama dilleri kullanılarak oluşturulmaktadır. Ayrıca akıllı kontrat geliştiriciliği için en popüler olan programlama dili Gavin Wood tarafından oluşturulan “Solidity” dilidir. Bu dil Python ve Javascript dillerine benzer bir yapıya sahiptir.
Akıllı kontratların ortaya çıkması aynı zamanda DeFi alanını da yaratmıştır. Çünkü bu kontratlar sayesinde merkeziyetsiz uygulamalar ve onların merkezi olmayan otonom organizasyonları (DAO) da oluşturulabiliyordu.
Dikkatinizi çekebilir: DeFi Nedir? Avantajları Nelerdir?
Token Standartları
Ethereum bu akıllı kontratlar sayesinde kendi ağı üzerinde başka tokenları da barındırabilecek hale geldi. Yani her token oluşturmak isteyen kullanıcı bi blokzinciri ağına sahip olmak zorunda olmayacaktı. Sadece oluşturduğu akıllı kontratlar sayesinde ağ üzerinde olan bir tokena sahip olacaktı.
Bunun için token standartları geliştirildi. Bu standartlar sayesinde kullanıcılar kendi tokenlarını ağ üzerinde daha hızlı ve ucuz bi şekilde basabilecektir. Ethereum ağı üzerinde kabul gören tüm standartlar ERC (Ethereum Request for Comments) cinsine sahiptir.
En yaygın 3 tür mevcuttur: ERC-20, ERC-721, ERC-1155. Bu standartlar her biri belirli fonksiyonlara sahiptir ve oluşturduğu token türleri de buna göre değişmektedir.
ERC-20 standartına sahip tokenlar değiştirilebilir özelliğe sahiptir. ERC-721 tokenları ise bunun tam tersine değiştirilemez ve benzersiz bir yapıya sahiptirler. Buna örnek olarak NFTleri (non-fungible token) gösterebiliriz. ERC-1155 ise yarısı takas edilebilir, takas edilemez ve takas edilebilir tarzda tokenlar oluşturmak için belirlenmiş bir standartdır.
Ethereum 2.0 Nedir?
Yukarıda bahsettiğimiz Merge yükseltmesi sonrası Ethereum yeni bir çalışma modeline geçiş yaptı: Proof-Of-Stake. Bu geçişin başarıyla gerçekleşmesiyle Ethereum artık 2.0 verisyonuna da adım atdı. Merge yükseltmesi ağın merkeziyetsizliği, hızını ve güvenliğini desteklemesinin yanı-sıra, regülasyonlara karşı da alınmış başarılı bir etken olmuştur.
SEC tarafından Proof-Of-Stake mekanizmalı ağların coinleri kayıtsız menkul kıymet olarak nitelendirilmiştir. Fakat Ethereum bu mekanizmaya sahip olmasına rağmen henüz herhangi bir regülasyona tabi tutulmamıştır. Bunun nedeni yukarıdaki grafikte gösterdiğimiz gibi 15 Eylülden bu yana herhangi bir yeni coinin dolaşıma girmemesidir. Şuan dolaşımda olan her bir Ether madenciler tarafından çıkarılmış olan Etherlerdir. Yani herhangi bir menkul kıymet olmas olasılığı çok düşüktür.
Bir sonraki hedef Ethereum 3.0’dır. Bu model Ethereum ağını yer yüzündeki en hızlı, ucuz ve güvenli blokzincir ağı yapacaktır. Ethereum tarafından yapılan tahmin bu yol haritasının en fazla 10 yıl içinde bitmesi bekleniyor. Fakat buraya kadar yapılması gereken önemli yükseltmeler ve güncellemeler mevcuttur.
Merge güncellemesi daha yolun başıdır. Bunun sonrasında yapılacak olan tam önemli 5 geliştirme daha vardır. Bunların herbiri Ethereum ağının yapısını değiştirmek için yapılacaktır: The Surge, Scourge, Verge, Purge, Splurge. Bunun dışında önemli teknik güncellemeler de var: Danksharding, Single Slot Finality, Secret leader election, Verkle trees, Statelessness.
Daha fazla bilgi için bakınız: Ethereum Yol Haritası
Konu ile ilgili yorumlarınızı bize yazabilirsiniz. Ayrıca, bu tarz bilgilendirici içeriklerin devamının gelmesini isterseniz, bizleri Telegram, Youtube ve Twitter kanallarımızdan takip edebilirsiniz.