Yunus Taşlı 
21 Ekim 2023 tarihinde Coinmuhendisi olarak Spaces etkinliğimizi gerçekleştirdiğimiz Internet Computer (ICP) ve DFINITY Foundation yetkilileri sorularımızı yanıtladı ve proje hakkında bilgiler verdi.
Projelerle yaptığımız AMA içerik ve detaylarına buradan ulaşabilirsiniz.
Space etkinliğimiz proje yetkililerinin kendilerini tanıtmasıyla başladı:
Emilio: Benim adım Emilio Canesa. DFINITY Vakfı’nda küresel benimseme başkanıyım. DFINITY Foundation, İsviçre merkezli bir kar amacı gütmeyen kuruluş olup, DFINITY tarafından başlatılan ve Internet Computer blok zincirine önemli bir katkıda bulunmaktadır.
İki küresel benimseme programını yönetiyorum, bunlardan biri harika küresel ICP Hubs programı, ki bu akşamki konuşmanın konusu olacağını tahmin ediyorum. Ayrıca Global Community Grants Programı ile DFINITY ve Internet Computer protokollerinde yaklaşık iki yıldır çalışıyorum ve bu yıl bizim için özellikle önemli olduğunu düşünüyorum.
Daria: Ben Daria Chernozub. Emilio ile aynı takımın bir parçasıyım. Örneğin Kanada’da devam eden 15’ten fazla hub’ımız var, Malezya’da da. Asya’da büyük bir ittifakımız var. Ayrıca Afrika ve Avrupa bölgelerinde hub’larımız bulunuyor. Bu büyük bir program ve hepsi yerel topluluklarınızla inşa etmek ve Web 3 geliştiricilerini desteklemek için buradayız.
Mert Can: Ben Mert. Patika’da satış ve iş geliştirme direktörü olarak çalışıyorum. Aynı zamanda ICP.Hub Türkiye’nin kurucu ortaklarındanım. Daria ile birlikte ICP’nin Türkiye’deki yöentimini yapmaya çalışıyoruz, bir diğer kurucu ortak ise Daria.
Spaces etkinliğimiz, Coinmuhendisi olarak ICP Hub Turkey ve DFINITY Foundation yetkililerine sorduğumuz giriş sorularıyla başladı ve sorulan soru ve verilen cevaplar şu şekilde:
S1: Web 3’ü Internet bilgisayar protokolüne entegre etme fikri ne zaman başladı?
C1: Aslında uzun süredir bu alandayız. Bu sekiz yıllık bir proje. Şimdi Internet computer hakkında daha fazla bilgi yaymaya başlıyoruz ve umuyoruz ki herkes bu yolda bize katılır.
S2: ICP Hub topluluk üyeleri arasında anlaşmazlık olduğu zaman ICP ve DFINITY foundation olarak nasıl bir yol izliyorsunuz?
C2: ilk önce hap tanımından başlayayım. Yani bence burada ICP’nin çok profesyonel yönet netliği bir yapı var. Çünkü burada aslında web 3.0 dediğin alanda hani Daria da biraz önce bahsetti, bu yolculuk öyle dün başlamadı. ICP tarafındaki yoluculuk. Bu ciddi bir arge çalışmaları sonucunda oldu ve Core teknoloji çok iyi bir şekilde geliştirildi. Özellikle Isviçre tarafında konumlanmış RND ekibi tarafından, hatta bu ekibin önemli bir kısmı da dünyaya dağılmış durumda.
Core teknoloji için ise, garajında harika bir şey yaptın ama bunun değeri toplamda toplum tarafından kabullenip kullanıldıkça aslında daha fazla değerleniyor. Haliyle ICP’nin çok iyi yaptığı bir şey şu, bu Core teknolojisinin kullanılması için globale adapte edilebilmesi için yukarı doğru taşıması gerektiğinden yola çıkarak bu HUB yapılarını kurdular, bu yapılar ne yapıyor? Komünite yaratmaya çalışıyor. Bu komünite nelerden oluşuyor, birçok paydaştan oluşuyor. Kimi zaman yatırımcılar, kimi zaman geliştiriciler kimi zaman ise girişimciler diyebiliriz.
Diğer taraftan da kullanıcılar ve bu komünite olgusunu sahiplenip ICP sahiplerini yaymak isteyen toplum neferleri diyebiliriz. Bunların hepsini bir araya getirdiğinde aslında bir HUB elde ediyorsun. Bu altyapı yapıları nasıl oldu? Aslında DFINITY Foundation yaptığı şu, akıllıca bir yöntem yaptılar.
Dünyada neredeyse 180’in üstünde ülke var ve bu ülkelerin içinden geliştiricilerin seviyelerine baktılar, ingilizce konuşma kabiliyetlerine baktılar. Daha sonra Web 3 tarafındaki geliştiricilerin potansiyellerine baktılar ondan sonra önceliklendirme yapıp bu önceliklendirilmiş ülkelerde daha odaklı bir şekilde çalışmaya önem verdiler.
Diğer taraftan bazı emeğini belli bir alana odakladığımız zaman, çıktıların kalitesi ve adedi yükseliyor. Haliyle HUB yapısı aslsında bu önceliklendirmeyle doğdu. Tabii bu önceliklendirmeyle doğduktan sonra ne oluyor? Burada sadece hani önem veriyoruz noktasında kalmıyor bir yapı. Işte bu yerel işbirlikleriyle beraber ki mesela burada Patika Dev ile bir işbirliği var.
Komüniteye dokunup aslında lokal insanlarla lokal yapıyı oluşturmayı hedefliyorlar. O anlaşmazlık konusuna gelecek olursak, çok fazla yaşamadık bu zamana kadarlar. Çünkü şu aşamada biraz daha şanslı olduğumuz bir dönemdeyiz ben böyle adlandırıyorum bunu. Bir şeyler yapalım, ortaya bir şeyler koyalım olgusuyla canla başla çalışan insanlar bir arada. Keyifli bir çalışma ortamı var diyebilirim.
S3: Topluluk üyeleri, ICP ve DFINITY Vakfı’ndaki önemli kararlara nasıl katılabilirler? Proje için geri bildirim çok önemli olduğundan, bu mekanizmayı bize tanıtabilir misiniz?
C3: İnternet Bilgisayar Protokolü’nün çok büyük bir DAO üzerinde çalıştığını belirterek başlamak istiyorum. Yani, protokolle ilgili her karar, NNS adını verdiğimiz DAO aracılığıyla önerilir ve oylanır. Her şey elbette bir geliştirici forumunda tartışılır ve oylanmak üzere önerilir veya reddedilir.
İlk olarak, protokolle ilgili her şey bir DAO ve topluluğa aittir, benzer şekilde benimseme ve topluluk programlarımız da öyle. Ayrıca, her hub yöneticisi veya kurucu ortak, onlara atıfta bulunduğumuz gibi, büyük bir özerklik derecesine sahiptir.
DFINITY’de programı destekleriz ve tabii ki rehberlik sağlarız, eğer açıklamamı isterseniz daha sonra anlatabilirim. Ancak nihai karar vericiler, yerel topluluklar ve yerel Hub kurucularıdır. Neden mi? Çünkü Web 3’ün, topluluklar ve benimsemeleri konusunda sadece küresel bir mantığı takip etmemesi gerektiğine inanıyoruz, aynı zamanda bir yerel faktörü de eklemeliyiz. İşte bu nedenle buna “glocal” bir strateji olarak atıfta bulunuyoruz. Yani küresel ve yerel bir toplam.
Bu programı tasarladığımız şekil, savunmadan eğitime, kuluçkadan proje başlatma ve finansmanına kadar uzanan bir huni etrafında dönüyor. Ancak bu çerçeve içinde, bölgesel hub’lar, en iyi stratejiyi nasıl uygulayacaklarına dair taktiksel kararları vermekte sorumludur.
Örneğin, bir hub üniversiteler aracılığıyla farkındalık yaratmaya karar verebilir, diğer bir Hub etkinlikler aracılığıyla. Bir bölgede, eğitim için belirli bir dil, diğerine göre tercih edilebilir.
Bilgisayar’da TypeScript, Rust ve kendi dili Motoko dahil olmak üzere bir dizi dil kullanabilirsiniz. Ve böylece, bu kararlar gibi, hangi konferansa katılacağınız ve nasıl katılacağınız gibi diğer kararlar da, medya ile nasıl etkileşimde bulunulacağı, sosyal medya, KOL’lar ve etkileyicilerle nasıl etkileşimde bulunulacağı gibi, elbette ki takımdan belirli rehberlikler ve belirli bir derecede yönlendirme gelir, ancak Hub yöneticileri ve onların çevresi, bu taktiksel kararı almak ve nasıl uygulanacağına karar vermekten sorumlu olan nihai kişilerdir.
Bu programın şu ana kadar neden başarılı olduğu, diyebilirim ki, gerçekten bunun yukarıdan aşağıya değil, aşağıdan yukarıya doğru bir yolunu bulmuş olmamızdır. Ve bölgesel tabanlı olduğu için bunu başarabildik. Bu, önceki açıklamaya bir özet niteliğindedir.
S4: HUB’larda topluluk üyelerine sağlanan eğitim ve destek olanakları var mı? Varsa bunlar neler?
C4: HUB’lar zaten aslında videoda kısmendan bahsettik. HUB’lar birçok olguyu beraber barındırıyor. Yani eğitim bunlardan bir tanesi diğer taraftantan eğitimin sonrasında hani “What’s next?” sorusunun cevabını da aslında verebiliyor olmak lazım insanlara. Onun devamı da aslında hibeler ve diğerler fırsatlar da aslında yatıyor.
Eğitim tarafına baktığımızda biz Patika Dev olarak aslında ilk DFINITY Foundation olan işbirliğiimiz kadınlara yönelik boot camp’ler açarak zaten başladı Internet Computer, üstünde geliştirme yapabilmeleri için. Ve o programımızda 457 tane kadın geliştirici oldu. Hani bu gerçekten çok heyecan verici bir sayı ve biz Patika Dev olarak bunun parçası olduğumuz şey gerçekten çok çok çok mutluyuz.
Şu an ICP üstüne bir şeyler ben yapmak istiyorum, geliştirmeyi öğrenmek istiyorum diyen herkes için Patika Dev’in web sitesinde ya da bizim global ve Web 3 markamızın web sitesine girdiklerinde direkt Internet Computer üstüne nasıl geliştirme yapabileceklerini öğrenecekleri boot camp’ler aktif ilgisi olan arkadaşları hiç zaman kaybetmeden bir taraftan tıklamaya davet ediyorum açıkçası.
Peki burada işte bir mezuniyetin sonrasında peki tamam, geliştirme yapmayı öğrendim. Sonraki adım ben ne bulacağım kendim için dediğinde de orada da hemen aslında grant’ler giriyor. Burada bu arada grant’leri biraz daha patlatarak şey yapmak istiyorum. Sadece geliştirici grant’ler yok ICP içinde.
Geliştiriciysen Ve bir tool geliştirmek istiyorsan mesela direkt grant’e başlıyorum. Zaten hızlıca geliştirici grant’den bir şey alabilirsin. Ama bunun dışında aslında biraz önce Emilio da bahsetti. Hani olay sadece böyle top down değil aslında yani aşağıdan yukarıya doğru bir sahiplenmenin oluşmasını istiyoruz Hub’larda Burada da bunu sağlayabilmek için abi ben makale yazmak istiyorum ICP Türkiye ekosistemi için yazabilirsin ve bunun için grant’e başvurabilirsin.
Ben eğitim içerikleri yapmak istiyorum. Work shop yapmak istiyorum. Yani girdim işte ICP boot camp’lerimizden nasıl geliştirme yapacağını öğrendin ve kendini biraz daha da üstünü geliştirdin. Direkt work shop yapmak istiyorum ve geliştiricilere ben bu öğrendiklerimi anlatmak istiyorum desen komünite grant’e başvurabiliyorsun Bundan sonra etkinlik yapmak istiyorum dersesen komünite grant’lere başvurabiliyorsun.
S5: Web 3’e ne zaman global olarak bağımlı olacağız?
C5: Öncelikle, tüm bağlantıları bu AMA oturumundaki yorumlarda belirttim. Topluluk grant ve Geliştirici grant sayfalarımıza buradan katılabilirsiniz. İkinci olarak, farklı Türkiye toplulukları ve global merkezlerimizle zaten çalışıyoruz.
Projelerimizin global olarak yayılmasına yardımcı oluyorlar. Evet, bu merkezlerimiz var, 15’ten fazla ve birbirlerini destekliyorlar. Yani bir start-up veya herhangi bir proje, Internet Computer ve DFINITY ile çalışmaya başlarsa, baştan itibaren global projeler olacaklar. Dolayısıyla, onlar hakkında global olarak söz etmemiz için bize katılmaları gerekiyor.
Şu anda AltcoinTürk, Coin Mühendisi, Coinoxs, Patika dev ve diğer Türk topluluklarıyla çalışıyoruz. Ancak, onları tüm dünyaya yayıyoruz. Yani sadece geliştiricilere değil, aynı zamanda tüm Web 3 meraklılarına ve burada bulunan tüm Web 3 insanlarına yardımcı oluyoruz. Blockchain ve kripto meraklıları da bizimle.
Türkiye’de, telefonlarınızda bazı borsaların olması gerçekten popüler ve insanlar gerçekten kripto dünyasına dahil olmuş durumdalar. Bu yüzden, geliştirme ve topluluğumuz açısından Internet Computer hakkında daha fazla bilgi edinmek onlar için ilginç olabilir. Onların bizimle büyümelerine yardımcı olacağız.
S6: Topluluğunuzdaki etkinliği artırmak için attığınız adımlar nelerdir?
C6: Şu an çok şey oluyor. Her şeyden önce, ICP Hub’ın varlığını gelecek yıl genişletmeyi planlıyoruz. Bugüne kadar bu girişimle 20 bölgeye ulaştık, ancak belki gelecek yılın ilk çeyreğinde veya ilk yarısında 25 bölgeye ulaşmayı planlıyoruz.
İkincisi, Hub seviyesinde, faaliyetlerin çeşitliliğini, erişimi ve belki de operasyonun tüm kapsamını genişletmeyi planlıyoruz. Böylece Daria’nın önce bahsettiği gibi, her bölgede daha fazla topluluk, faaliyetlerimize dahil olacak. Bu elbette bölgeye bağlı. Bazı bölgeler daha güçlü geliştiricilere sahip, bazıları daha güçlü blockchain topluluklarına sahip.
Bazı bölgelerde üniversite öğrencileri daha güçlü. Gerçekten bağlı. Ayrıca, daha fazla araç uyguluyoruz, örneğin yeni yeniden düzenlenmiş Telegram grubu. Belki Daria bağlantıyı paylaşabilir. Grup içinde yeni bir telegram var nerede muhtemelen çok genç, hala pek tanıtılmamış burada farklı bölgeleri ekleyeceğiz. Yani orada gerçekten birçok frontta global etkileşim olacak.
Topluluk katalistinin bir başka katmanını eklemek iyi olur, bu Hub Girişimi kadar yapılandırılmış olmasa da, belki de Hub’ın var olmadığı yerlere ulaşmak için daha hafif bir katılımla. Özellikle, şimdi bizim için eğitim zamanı. Vakıf seviyesinde ve dünya genelindeki tüm ICP Kullanıcılarımız aracılığıyla çok geniş kapsamlı bir bilinç çalışması yaptık. Şimdi bizim için eğitim zamanı. Yani, devler için kurslar, boot kamplar e hatta belki hemen herhangi bir İnternet Bilgisayar sorusuna yanıt verebilecek sanal bir danışmandan oluşan farklı eğitim araçlarını sürekli iyileştiriyoruz.
Hackathonlarda daha fazla ısrar ediyoruz. Şimdi, yıl sonuna kadar küresel olarak planladığımız 75 hackathon var. Çoğunluğu Hindistan’da, ama bununla sınırlı değil. Türkiye’de de çok şey oluyor ve muhtemelen İstanbul’daki DevConnect’ta çok iyi yapılandırılmış bir varlığımız olacak. Bu henüz duyurulmadı, ama takipte kalın çünkü bu çok ilginç olacak. Evet, genellikle focusumuz eğitim üzerine ve bu da küresel ve lokal olarak bir sonraki adım olacak.
S7: Senin özellikle biz vurgu yapmak istediğin, benim atladığım bir şey var mı? Onu senden son bir kez öğrenmek istiyorum.
C7: ence çok güzel noktalara değindik. Yani aslında DFINITY Foundation’ın ilk ortaya çıkışı ya da ICP’nin ortaya çıkışından Hub’lara, Hub’ların nasıl detayları olduğuna neyi amaçladığına kadar bütün noktalar aslında değinmiş olduk. Hani ben son böyle bir şey yapayım aslında bir çağrı gibi cevaplıyayım aslında bunu. Yani burada gerçekten arkadaşlar şey noktası çok önemli diye düşünüyorum.
Aslında bir çok teknoloji var. Web 3 dünyasına baktığımızda ama burada önemli olan gerçekten sizin bulunduğunuz coğrafyanın ekosistemin ya da Türkiye ekosistemine güvenen ve inanan birileri gelip buraya özel bir şekilde önem verip, bunu direkt hani önemsiyorsa ve buraya ayrı bir önem veriyorsa hani burada geliştirme yapmak ya da hem kendinize bir şeyler geliştirmek hem de konmüniteye bir şeyler katmak aslında mantıklı diye düşünüyorum ben burada. O yüzden bu Hub yapıları çok önemli.
Hub’ların sunduğu fırsatları tam iyi değerlendirmekle lazım. Yani burada hem em Emilio bahsetti hem Daria bahsetti. Hem ben biraz bu gelecekteki fırsatlardan grant’lerden bahsettim. Hani bu grant’ler gerçekten birer fırsat biz de açıkçası şöyle bakıyoruz.
Ülkemizdeki, Türkiye’deki bu Web 3 ekosisteminde potansiyel çok yükse gerçekten. Hani çok hem nüfusun genç olması hem geliştirici sayımızın iyi olması ve Web 2 alanında hem de geliştirici kalitemizin iyi olması biz Web 3 alanında da çok ön plana çıkartıyor.
Burada yapmamız gereken gerçekten Web 3 tarafında doğru şekilde doğru insanları “on”board” edip onların çıktılarını sağlayacak koşulları oluşturmak. Bu Hub yapısı da bunu sağlıyor zaten. O yüzden ben Web 3 dünyasına girmiş, ya da girmeyi düşünen arkadaşlara ICP.Hub Türkiye’yş yakından takip etmelerini önemle tavsiye ederim.
S8: Emilio ve Daria, topluluğumuza bazı eklemeler yapmak ve sorularımızdan farklı bir şey paylaşmak ister misiniz?
C8: Emilio: Sonuç olarak, şu ana kadar Türkiye’nin etkileşime geçtiğimiz inanılmaz bir yer olduğunu söylemek isterim. Kendim iki kez orada bulundum, muhtemelen DevConnect’in bu yıl gelecek olmasını düşünürsek üç kez. Orada harika bir ekibimiz var ve özellikle şimdiye kadar sadece İstanbul’da tadabildiğim enerji muhteşem. Bu yüzden herkesin Daria ve Mert ile iletişime geçmelerini öneriyorum.
Fikrinizle, inisiyatif teklifinizle veya basitçe iletişimde kalmak ve bölgenizde Web 3 ve İnternet Bilgisayarı üzerinde neler olduğunu görmek için ulaşın. Ve lütfen ICP hub’ımızı, Türkiye ve ötesindeki blockchain’deki herkesin her zaman hoş karşılandığı bir yer olarak düşünün. Hepinize çok teşekkür ederim. Burada olmak bir zevkti.
Daria: Türkiye’de merkezi olmayan bir topluluğumuz var. Web 3 topluluğu da oldukça merkezi olmayan bir yapıya sahip. İstanbul, Ankara’da etkinlikler düzenledik ama yakında Antalya, Kaş ve diğer şehirlerde de olacak. Dolayısıyla bizi orada beklemelisiniz.
İçeriklerimizden anında haberdar olmak için bizleri Google News üzerinden takip edebilirsiniz!
Konu ile ilgili yorumlarınızı bize yazabilirsiniz. Ayrıca, bu tarz bilgilendirici içeriklerin devamının gelmesini isterseniz, bizleri Telegram, Youtube ve Twitter kanallarımızdan takip edebilirsiniz.