Emre Yumlu 
Kripto dünyasında anahtar yönetimi ve gizli hesaplamalar, güvenlik ile kullanıcı deneyimi arasında zor bir denge gerektirir. Lit Protocol (LITKEY), merkeziyetsiz anahtar yönetimi ve gizli hesaplama ağı olarak bu sorunu çözer. Web3 geliştiricilerine üç temel araç sunar: MPC TSS + TEE ile merkeziyetsiz imzalama ve cüzdan yönetimi (ECDSA, EdDSA desteği), kimlik tabanlı BLS şifreleme ile merkeziyetsiz şifreleme/çözme, Lit MPC TSS ağı üzerinden yürütülen ve TEE ile korunan gizli hesaplama.
Lit Protocol (LITKEY) Nedir?
Lit, sırları merkezi sunuculara vermeden veya kullanıcıyı karmaşık anahtar yönetimiyle baş başa bırakmadan yönetmeyi sağlar. Dağıtık mimarisiyle sırlar donanım seviyesinde şifrelenir, parçalanır ve tek arıza noktası olmaz. Eşik imza şemaları (MPC TSS) sayesinde evrensel hesaplar merkezi emanetçiye ihtiyaç duymadan programlanabilir.
Lit SDK ile geliştiriciler kolayca: Gizli verileri şifreleyip çözebilir, Web3 cüzdanları ve imzalayıcılar oluşturabilir, herhangi bir blok zincirinde işlem imzalayabilir, programlanabilir koşullarla otomatik işlem yapabilir, zincir dışı verilerle entegre olabilir. Bu sayede değişmez, birlikte çalışabilir ve kullanıcı kontrollü uygulamalar, AI ajanları ve protokoller inşa edilebilir.
Lit, imzalama ve şifreleme için merkeziyetsiz, programlanabilir anahtar yönetimi ağıdır. Mühürlü TEE içinde çalışan bağımsız düğümlerden oluşur. Her düğüm, benzersiz anahtar payları ve JavaScript yürütme ortamı barındırır. Anahtar payları, tüm düğümler tarafından toplu yönetilen eşik anahtarlara karşılık gelir.
Geliştiriciler, Lit Actions adı verilen değişmez JS fonksiyonlarıyla anahtar kullanımını belirler: Otomatik işlemler, harcama politikaları, erişim kuralları. Bu fonksiyonlar TEE içinde çalışır, ağın eşik ve donanım güvenliğini miras alır.
Her düğüm, Dağıtık Anahtar Üretimi (DKG) ile anahtar üretir; hiçbir taraf tam anahtara sahip olmaz. İşlemler ağın 2/3’ünden fazlasının katılımını gerektirir. Özel anahtar hiçbir zaman tek düğüme veya istemciye açılmaz. Çoklu kriptografik eğri ve şema desteklenir.
Lit Actions, zincir içi/dışı verileri işleyebilir, dolar-maliyet ortalaması gibi otomasyonlar yaratır, erişim/harcama kuralları tanımlar.
Güvenlik Modeli
Lit, MPC TSS ve TEE ile sırları yönetir, imzalama/çözme yapar, Lit Actions yürütür. İşlemler paralel çalışır, 2/3 katılım zorunludur.
MPC TSS tek arıza noktalarını ortadan kaldırır. TEE, donanım izolasyonuyla anahtar paylarının çıkarılmasını, çıktı manipülasyonunu engeller.
Düğüm Mimarisi
Her düğüm, bağımsız sunucuda mühürlü TEE ile başlar. Hassas veriler düğüm operatörüne veya kullanıcıya açılmaz. Bağlantıda AMD SEV-SNP sertifikalarıyla doğrulama yapılır.
TEE içinde Deno JS ortamı ve anahtar payları bulunur. Anahtar çiftleri DKG ile üretilir.
Dağıtık Anahtar Üretimi
DKG ile anahtarlar toplu üretilir; tam anahtar asla var olmaz. 2/3 düğüm birleşmeden işlem yapılamaz.
Kök anahtarlar hiyerarşik türetime temel olur, periyodik yenilenir. Yenileme (Proactive Secret Sharing) payları döndürür, anahtarı değiştirmez. Yeniden paylaşım ile düğüm ekleme/çıkarma yapılır.
Zincir Üstü Koordinasyon
Chronicle (Arbitrum Orbit zinciri) paylaşılan durumu yönetir. PKP’ler ERC-721 olarak basılır, izinler akıllı sözleşmelerle kontrol edilir. Düğüm stake/ödül ve hizmet ödemeleri Chronicle’da gerçekleşir. Düğümler TEE içinde Orbit replica çalıştırır.
Lit Düğümleriyle İletişim
Tüm iletişim SSL/TLS ile şifrelidir. Veri sadece TEE içinde çözülür. Düğüm-düğüm iletişimde stake, doğrulama ve üyelik kontrolü yapılır.
Talepler kamuya açık değildir; şifreli iletim, TEE işleme, güvenli paylaşım ile korunur. jsParams’teki hassas veriler (API anahtarları dahil) görünmez.
Talep yaşam döngüsü: Kullanıcı 2/3+ düğüme authenticated talep gönderir. Düğümler doğrulama sonrası işlemi çalıştırır. Etkileşimli işlemlerde eşleşen bekleyen talep zorunludur.
Naga operatör kümesi TGE sonrası stake yarışmasıyla belirlenir; en yüksek 10 seçilir.
Kriptoekonomik Güvenlik
$LITKEY (henüz canlı değil) liveness sağlar. Düğümler stake eder, slashing uptime zorlar. Doğruluk TEE ve eşik konsensüsle garanti edilir. Token sahipleri delege edebilir.
Yedekleme ve Kurtarma
Kök anahtar payları doğrulanabilir şifrelemeyle yedeklenir. Kurtarma partisi ve Blinder (düğüm simetrik anahtarı) ile 2/3 katılım gerekir. Sadece işbirliğiyle yedekler çözülür.
Kullanım Alanları
- Web3 Cüzdanları: oAuth/Passkeys ile emanetsiz anahtar, otomatik işlem. Ör: Collab.Land, Genius Protocol.
- Dijital Kimlik: Koşullu erişim/şifreleme. Ör: Lens Protocol, Cheqd.
- Zincir Soyutlama/DeFi: Zincirler arası imzalama. Ör: Tria, Eco.
- Oracle’lar: Zincir dışı veri imzalama (Oracle Kit, V7; V8 yakında).
- AI Ajanları: Özerk, doğrulanabilir ajanlar (Vincent kiti).
- Altyapı: Ödeme, hibe, streaming. Ör: Gitcoin, Livepeer.
Lit Protocol (LITKEY) Tokenomics
$LITKEY (ERC-20, 1 milyar toplam, %22 başlangıç dolaşım) iş, ödeme ve yönetim tokenidir.
- İş Tokeni: Stake ile güvenlik, ödül ile katılım.
- Ödeme Tokeni: Lit Chain gazı, işlem ücretleri.
- Yönetim Tokeni: Operatör seçimi, yükseltme, hibe.
Dağılım:
- Airdrop: %10
- Lit Vakfı: %11
- Aerodrome Teşvik: %4
- veLITKEY Builder Ödülleri: %28
- Kurucular: %28 (1 yıl kilit, 24 ay lineer)
- Erken Yatırımcılar: %19
- Topluluk satışı: %0.17 likit, %0.14 12 ay, %0.51 1 yıl kilit.
Stake ve Delegasyon
$LITKEY kilitleme ile ağ korunur, ödül kazanılır. Stake ağırlığı = miktar × kilit süresi (2 hafta–4 yıl). Uzun kilit daha yüksek çarpan. Ödüller aktif operatörlere gider.
Yarışma sonrası %10 bonus. v1 sonrası veLITKEY’ye geçiş: Gelir temelli emisyon, oylama gücü.
Lit Protocol Yatırımcıları
Toplanan: $16.65M
- Tier 1: Balaji Srinivasan, Stani Kulechov, Raj Gokal
- Tier 2: 1kx, Sfermion, Shima Capital, CMT Digital, 6th Man Ventures, The LAO, Tribe Capital, Slow Ventures
- Tier 3: Collab+Currency, LongHash, Protocol Labs, Lattice, gumi Cryptos, Figment, a_capital, Ryan Selkis, OpenSea, Kleiner Perkins, Eniac, Marc Bhargava, Filecoin
- Tier 4: RRE, Village Global, G1, Valhalla, Spaceship
- Tier 5: Visary, Crowdcreate
Lit Protocol, Web3’ün güven ve erişilebilirlik sorununu çözen güçlü bir altyapıdır. $LITKEY ile desteklenen ağ, geliştiricilere ve kullanıcılara tam kontrol sunar.
Lit Protocol Ekibi
Lit Protocol, deneyimli bir ekiple yönetilen yenilikçi bir proje olarak, Web3’ün güvenlik ve erişilebilirlik sorunlarını çözmeye odaklanır. Kurucularının vizyonu, merkeziyetsiz anahtar yönetimiyle geliştiricilere tam özgürlük sunmak üzerine kuruludur. Ekip, kripto ve teknoloji alanında derin uzmanlıklarıyla, ağı sürekli geliştirerek ekosistemi büyütür.
- David Sneider – Kurucu Ortak: Projenin vizyoner lideri olarak, Lit’in temel mimarisini tasarladı ve merkeziyetsiz güvenliği ön plana çıkardı.
- Chris Cassano – CTO: Teknik altyapının mimarı; TEE ve MPC entegrasyonlarıyla ağın güvenli ve ölçeklenebilir olmasını sağlar.
Resmi Bağlantılar
Son dakika kripto para haberleri için hemen tıkla
Konu ile ilgili yorumlarınızı bize yazabilirsiniz. Ayrıca, bu tarz bilgilendirici içeriklerin devamının gelmesini isterseniz, bizleri Telegram, Youtube ve Twitter kanallarımızdan takip edebilirsiniz.