Emre Yumlu 
Kripto para dünyasında gizlilik, özgürlüğün temel taşıdır. Firo (FIRO), eskiden Zcoin adıyla bilinen, gerçek anlamda özel dijital nakit olmayı hedefleyen bir proje. Firo, kullanıcıların coin’lerini “yakarak” geçmişsiz yeni coin’ler çıkarmasını sağlayan Lelantus protokolünü yarattı. Bu sayede işlem geçmişi tamamen siliniyor, izlenemez hale geliyor. 2019’da Zerocoin’de keşfedilen kriptografik açıklar sonrası Sigma ve ardından Lelantus’a geçiş yaparak lider gizlilik protokollerinden biri oldu.
Firo (FIRO) Nedir?
Firo, gizliliği merkeze alan bir blok zinciri ekosistemidir. Kullanıcıların fon ve veri gizliliğini korurken, herkesin erişebileceği bir dijital nakit olmayı amaçlar. FIRO, toplam 21.400.000 arzlı native token’idir; Bitcoin’in aynı dağıtım ve 4 yıllık halving döngüsünü takip eder.
Projenin temel felsefesi, “Güvenme, doğrula” ilkesine dayanır. Merkezi otoriteler olmadan, bireylerin finansal özgürlüğünü koruyan bir sistem sunar. Proje, hem teknik hem de toplumsal etkileriyle öne çıkar: Zerocoin’in ilk pratik uygulaması, Tayland seçimleri, Dandelion++’ın ilk entegrasyonu gibi kilometre taşları, Firo’yu gizlilik coin’lerinin öncüsü yaptı.
Proje, gizlilik odaklı bir altyapı olarak tasarlandı. Bitcoin’in şeffaflığı, kullanıcıların işlemlerini herkesin görebileceği bir defterde tutar. Ancak bu, finansal mahremiyetin tamamen yok olması anlamına gelir. Firo, bu sorunu kriptografik olarak çözmek için doğdu. Kullanıcılar, gizli adresler, gizli miktarlar ve gizli işlem geçmişi ile özgürce hareket edebilir.
Ayrıca proje, madencilik erişilebilirliğini de ön planda tutar. ASIC cihazlarının domine ettiği Bitcoin’in aksine, Firo’nun FiroPoW algoritması, evdeki GPU’larla madencilik yapılmasını sağlar. Böylece, güç merkeziyetsiz kalır, madencilik tekel altına alınamaz.
Proje, sadece bir coin değil, gizlilik altyapısıdır. Diğer projeler, Firo’nun araştırma çıktılarını (Zerocoin, Sigma, Lelantus) temel alır. Monero’nun Triptych ve Seraphis protokolleri, Beam’in Lelantus-MW’si, Firo’nun inovasyonlarından ilham aldı.
Firo, Proof of Work (PoW) ve Masternode hibrit konsensüs modelini kullanır. Blok süresi 5 dakika, blok ödülü 6.25 FIRO’dur. LLMQ Chainlocks ile bloklar anında kilitlenir, çift harcama saldırıları imkânsız hale gelir.
Lelantus Spark, Firo’nun en gelişmiş gizlilik protokolüdür:
- One-out-of-many proof: Hangi coin’in yakıldığını göstermez
- Güvenilir kurulum yok: Zcash’in aksine, “toksik atık” riski sıfır
- 215+ anonimlik seti: İşlem, binlerce coin arasında kaybolur
- TEE + MPC TSS: Donanım seviyesinde güvenlik
Dandelion++, ağ katmanı gizliliğidir:
- İşlem, rastgele yönlendirme ile yayılır
- IP adresi ile işlem bağlantısı %99,9 engellenir
- Sybil saldırılarına dayanıklı
Spark Assets, gizliliği token seviyesine taşır:
- Token türü gizli
- Gizli oylama, gizli DeFi, gizli NFT mümkün
Firo, araştırma odaklı bir projedir. Ekip, akademik makaleler yayınlar, bağımsız denetimler alır. Zerocoin’den Lelantus’a geçiş, bir güvenlik açığını fırsata çevirmenin örneğidir.
Lelantus Nasıl Çalışır?
Lelantus, Firo’nun gizlilik motorudur. Sıfır bilgi kanıtı (zero-knowledge proof) üzerine kurulu bu sistem, kullanıcıların geçmişlerini tamamen silerek yeni bir başlangıç yapmasını sağlar. İşleyiş şu adımlarla gerçekleşir:
- Coin Yakma (Burn) Kullanıcı, elindeki FIRO’ları kalıcı olarak yok eder. Bu işlem, coin’lerin blok zincirinden tamamen silindiğini doğrular. Yakılan coin’ler, sistemden geri dönüşü olmayan bir şekilde çıkarılır.
- Sıfır Bilgi Kanıtı (Zero-Knowledge Proof) Kullanıcı, hangi coin’lerin yakıldığını göstermeden, yalnızca “evet, yakmıştım” bilgisini kanıtlar. Bu, one-out-of-many proof adı verilen özel bir zk yapısıyla mümkün olur.
- Güvenilir kurulum yok (trusted setup gerektirmez)
- Egzotik matematik yok
- Yüksek anonimlik seti (215+ coin arasında karışır)
- Yeni Coin Çıkarma (Mint) Kullanıcı, yakılan miktara eşit, tamamen yeni ve geçmişsiz FIRO’lar alır. Bu yeni coin’ler, eski adreslerle hiçbir bağlantı taşımaz.
- İşlem boyutu da gizlidir
- Gönderen, alıcı, miktar tamamen anonim
Bu mekanizma, gizliliği matematiksel olarak garanti eder. Örneğin, 100 FIRO yakıp 100 yeni FIRO aldığınızda, kimse bu iki işlemin birbirine bağlı olduğunu anlayamaz.
Masternode’lar & Ağ Güvenliği
Proje, hibrit PoW + LLMQ sistemiyle çalışır. Masternode’lar, ağın güvenliğinin ve hızının temel taşlarıdır:
- 51% saldırı koruması: LLMQ (Long-Living Masternode Quorums) ile bloklar anında kilitlenir
- Chainlocks: Blok kesinliği saniyeler içinde sağlanır → çift harcama riski sıfır
- Teminat: 1.000 FIRO → masternode kurulumu
- Ödül: Blok ödüllerinin %70’i masternode’lara (4.375 FIRO/blok)
Masternode’lar, ağın decentralize yönetimini de destekler. Topluluk fonu ve geliştirme bütçesi, bu yapı sayesinde şeffaf şekilde finanse edilir.
FiroPoW Madencilik
Proje, merkezi madencilik tekelini kırmak için FiroPoW algoritmasını geliştirdi:
- GPU optimize: Evdeki ekran kartıyla madencilik yapılabilir
- ASIC/FPGA dirençli: Özel donanım avantajı yok
- ProgPoW 0.9.4 tabanlı, her blokta algoritma değişir
- DAG boyutu: 7 GB başlangıç → her 1300 blokta 8 MB artar
Bu sayede, madencilik herkesin erişebileceği bir aktivite haline gelir. FiroPoW, Proof of Work’ün gerçek dünya değerine bağlanma felsefesini korur.
Firo Ana Özellikleri
1. Lelantus Spark
Firo’nun en yeni gizlilik protokolü.
- Güvenilir kurulum yok
- 215+ anonimlik seti (dünyanın en yükseklerinden)
- TEE (Trusted Execution Environment) + MPC TSS (Multi-Party Computation Threshold Signature) ile donanım güvenliği
- Gelecekte mobil cihazlarda çalışacak kadar hafif
2. Dandelion++ (2018’de dünyada ilk)
- İşlemler, rastgele yönlendirme ile yayılır
- IP adresi ile işlem bağlantısı imkânsız
- Ağ katmanı gizliliği (network-layer privacy)
3. FiroPoW
- GPU dostu
- Merkezi madencilik tekelini kırar
- Adil dağıtım için tasarlandı
4. LLMQ Chainlocks
- Blok kesinliği saniyeler içinde
- Çift harcama riski sıfır
- Ödeme güvenliği maksimum
5. Spark Assets
- Token’ların kendileri gizli
- Gizlilik odaklı oylama, özel token’lar, gizli DeFi uygulamaları
- Aura gibi minimal güven gerektiren oylama sistemleri
Firo (FIRO) Tokenomics
Toplam Arz: 21.400.000 FIRO Halving: Her 4 yılda bir (Bitcoin gibi) Blok Ödülü: 6.25 FIRO, 4 yıl sonra 3.125
Dağılım (Blok Ödülü):
- Masternode’lar: %70 (4.375 FIRO)
- Madenciler: %5 (0.3125 FIRO)
- Geliştirme Fonu: %15 (0.9375 FIRO)
- Topluluk Fonu: %10 (0.625 FIRO)
Tail Emission: 21.4M’a ulaşıldıktan sonra blok başına 1 FIRO sonsuz
Yakım: İşlem ücretleri %100 yakılır (deflasyonist baskı)
Firo Yol Haritası
2024-2025:
- Lelantus Spark tam entegrasyon
- Spark Assets lansmanı
- Mobil cüzdan güncellemeleri
2026+:
- Çok zincirli gizlilik köprüleri
- Kurumsal ortaklıklar
- AI destekli gizlilik araçları
Firo Risk Faktörleri
- Piyasa volatilitesi
- Düzenleyici belirsizlik
- Teknoloji riskleri (TEE/MPC açıkları)
Firo Yatırımcıları & Ortaklar
Firo, topluluk odaklı bir proje; kurumsal yatırımcı listesi sınırlı tutulur. Binance, KuCoin, Huobi gibi borsalarda listeli.
Firo Ekibi
Proje, gizlilik ve merkeziyetsizlik tutkunu bir ekip tarafından yönetilir. Kurucular, akademik araştırma ile pratik uygulamayı birleştirerek lider gizlilik protokolleri geliştirdi.
- Poramin Insom – Kurucu: Zerocoin’in ilk pratik uygulamasını kodladı, Tayland ordusunda siber savaş uzmanı.
- Reuben Yap – Kurucu Ortak: Güneydoğu Asya’nın ilk VPN servislerinden birini kurdu.
- Aram Jivanyan – Baş Gizlilik Mimarı: Lelantus ve Lelantus Spark yaratıcısı.
- Peter Shugalev – Lead Developer: 20+ yıl yazılım mimarisi, kendi programlama dili geliştirdi.
Resmi Bağlantılar
Son dakika kripto para haberleri için hemen tıkla
Konu ile ilgili yorumlarınızı bize yazabilirsiniz. Ayrıca, bu tarz bilgilendirici içeriklerin devamının gelmesini isterseniz, bizleri Telegram, Youtube ve Twitter kanallarımızdan takip edebilirsiniz.