Citrea Nedir?

Kripto para dünyasında Bitcoin, güvenlik ve merkeziyetsizlik açısından tartışmasız liderdir. Ancak artan kullanıcı ilgisi ve işlem talepleri, Bitcoin’in ölçeklenebilirlik sorunlarını gün yüzüne çıkarmıştır. İşlem maliyetlerinin yükselmesi ve blok alanı kısıtlamaları, daha karmaşık uygulamaların Bitcoin üzerinde geliştirilmesini zorlaştırmaktadır.

Citrea, bu soruna sıfır bilgi kanıtları (ZK-proofs) aracılığıyla çözüm getiren ilk Bitcoin rollup projesidir. Citrea, Bitcoin’i hem bir yerleşim katmanı hem de veri kullanılabilirliği katmanı olarak kullanarak, zincir üzerinde doğrulanabilirliği artırır. Bu sayede, Bitcoin’in güvenliğinden ödün vermeden daha karmaşık ve ölçeklenebilir uygulamaların inşasına imkân tanır.

Citrea’nın Öne Çıkan Özellikleri

1. Bitcoin İçin İlk Rollup Çözümü

Citrea, Bitcoin ekosisteminde uygulanan ilk rollup çözümüdür. Ethereum ekosisteminde sıkça kullanılan bu model, binlerce işlemi tek bir toplu işlem hâline getirerek ölçeklenebilirliği artırır ve maliyetleri düşürür.

2. EVM Uyumluluğu

Citrea tamamen Ethereum Sanal Makinesi (EVM) ile uyumludur. Bu, halihazırda Ethereum üzerinde geliştirme yapan yazılımcıların, uygulamalarını çok küçük değişikliklerle Bitcoin ağına taşıyabilmesini sağlar.

3. BitVM ve Clementine ile İki Yönlü Peg

Citrea, güvene dayalı olmayan ve sıfır bilgi kanıtlarıyla desteklenen Clementine isimli iki yönlü peg mekanizmasını kullanır.

• Bu yapı sayesinde kullanıcılar Bitcoin’i Citrea’ya aktarabilir (peg-in) veya geri çekebilir (peg-out).

• BitVM entegrasyonu ile köprü işlemleri güven minimize edilmiş şekilde yürütülür.

• Geleneksel federasyon bazlı köprülerin aksine tek bir dürüst doğrulayıcı yeterlidir.

4. Zincir Üzeri Veri Kullanılabilirliği

Citrea, Bitcoin ağının blok alanını doğrudan kullanarak on-chain veri kullanılabilirliği sağlar. Bu, Bitcoin’in sansür direncini ve güvenliğini korurken daha verimli bir işlem süreci sunar.

Finansman ve Yatırımcı Desteği

Citrea, kısa sürede önemli yatırımcıların dikkatini çekmeyi başardı:

• Tohum Turu : Galaxy liderliğinde, Delphi Ventures, Eric Wall, Anurag Arjun gibi isimlerin katılımıyla 2,7 milyon dolar toplandı.

• A Serisi : Founders Fund liderliğinde Maven 11, Mirana Ventures ve diğer fonların katılımıyla 14 milyon dolar yatırım aldı.

Bu yatırımlar, Citrea’nın hem teknik altyapısına hem de uzun vadeli vizyonuna duyulan güveni gösteriyor.

Citrea’nın Kurucu Ekibi

Citrea, Chainway Labs tarafından geliştiriliyor. Çekirdek ekip şu isimlerden oluşuyor:

• Orkun Mahir Kılıç

• Esad Yusuf Atik

• Murat Karademir

Ekip üyeleri, blockchain ve kriptografi alanında uzun yıllara dayanan deneyime sahip.

Bitcoin’in Karşılaştığı Ölçeklenebilirlik Sorunları

• Yüksek Talep ve Yükselen Ücretler: Bitcoin’in artan popülaritesi, blok alanı için yoğun bir rekabet yarattı. Bu da işlem ücretlerini yükseltti.

• Sınırlı İşlem Kapasitesi: Bitcoin blok boyutu sınırlı olduğundan, her işlem zincire sığdırılamıyor.

• Mevcut Çözümlerin Eksiklikleri: Lightning Network gibi Layer-2 çözümleri ödemeler için etkili olsa da, DeFi ve kompleks uygulamalar için yetersiz kalıyor. Yan zincirler ise güvenlik açısından Bitcoin’in sunduğu garantileri sağlayamıyor.

Yan Zincirleri Değiştiren Yürütme Katmanı

Bitcoin ekosisteminde, ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmek için uzun yıllardır yan zincirler (sidechains) kullanılıyor. Bu yan zincirler, Bitcoin’in güvenliğini ve temel konsensüs kurallarını koruyarak, ek uygulamaların ve daha hızlı işlemlerin yürütülmesine imkân tanıyor. Ancak geleneksel yan zincirler bazı kritik sınırlamalara sahip:

• Güvenlik Ödünleri: Çoğu yan zincir, Bitcoin’in tam güvenliğini sunmaz. Kullanıcılar, işlem doğrulaması için ek federasyon veya güvene dayalı katılımcılara bağımlı kalır.

• Zincir Dışı İşlem Karmaşıklığı: Yan zincirler, Bitcoin blok zincirine doğrudan entegre olmadıkları için, veri kullanılabilirliği ve zincir üstü doğrulanabilirlik açısından eksiklikler içerir.

• Monolitik Yapılar: Geleneksel yan zincirler genellikle tek bir yürütme katmanı olarak çalışır ve modülerlikten yoksundur, bu da daha karmaşık uygulamaların Bitcoin üzerinde güvenle çalışmasını zorlaştırır.

Yararlı Bilgiler

Citrea, Bitcoin üzerindeki işlemleri doğrudan Bitcoin üzerinde gerçekleştiren tek yürütme katmanıdır. Citrea’da gerçekleşen her işlem, sıfır bilgi kanıtlarıyla tamamen korunur ve Bitcoin tarafından doğrulanır. Citrea’nın yürütme ortamı, Bitcoin’e göre güvenilmezdir ve Bitcoin ağındaki tüm katılımcılar tarafından erişilebilir. Bu nedenle Citrea, Bitcoin ile aynı veri kullanılabilirliği, sansür direnci ve yeniden düzenleme direnci garantilerini karşılamasını sağlar.

Uygulamaların temeli olarak Bitcoin:

Citrea’nın misyonu, en güvenli ve merkezi olmayan blok zinciri olan Bitcoin üzerinde programlanabilir bir likidite katmanı oluşturmaktır. Bitcoin blok alanının, güvene dayalı olmayan BTC satın alımları, BTC’den yararlanma veya BTC ödünç verme gibi çeşitli finansal faaliyetleri ele almak için verimli bir şekilde kullanılması gerektiğine inanıyoruz. Bu işlevleri sağlamaya çalışan mevcut meta-protokollerin çoğu güvenilir ve verimsiz olsa da, Citrea, Bitcoin üzerinde uygulamalar oluşturmak için en verimli ve güvenli platformdur.

Bitcoin Uzlaşması ve Güveni En Aza İndirilmiş İki Yönlü Peg:

Citrea, ZK kanıtları ve BitVM tarafından korunan Clementine aracılığıyla güveni en aza indirilmiş ilk iki yönlü peg mekanizmasını uygular. BitVM kurulumundaki tek bir doğrulayıcı dürüst olduğu sürece, Clementine güvende kalır. Bu, mevcut çözümlere (açık ve kapalı federasyonlar gibi) göre önemli bir gelişmeyi temsil eder. Clementine’in tasarımı, Citrea’nın güvene dayalı hafif istemcisi ile birleştiğinde, yumuşak çatallanmaya ihtiyaç duymadan iki yönlü peg’in güven gereksinimlerini en aza indirir. Clementine’in temel bileşenleri şunları içerir: hafif istemci kanıtları (hem Bitcoin hem de Citrea için) ve BitVM’deki ZKP doğrulayıcıları. Temel süreç aşağıdaki gibidir:

• BitVM tabanlı In-Peg ve Out-Peg
  Clementine, peg içi ve dışı peg transferleri için yalnızca statik boyutlu UTXO’lara izin verir. Basitlik için, tam olarak 1 BTC olduğunu varsayalım.

• Peg İçi In-Peg Çıkış Mantığı

Peg’i başlatmak için kullanıcı, 1 BTC’yi yalnızca aşağıdaki tarafların erişebileceği bir UTXO’ya kilitler: N+1’de N+1 çoklu imza (N-1 doğrulayıcıları, köprü operatörü ve kullanıcı) veya kullanıcı 200 bloktan sonra fonları alır. UTXO’yu kilitledikten sonra, kullanıcı işlem imzasını doğrulayıcılara gönderir.

Bitcoin üzerindeki işlem tamamlandıktan sonra, fonlar yeni bir N-of-N çoklu imzasına aktarılır. Kullanıcı, Citrea’daki akıllı sözleşmeye bir SPV kanıtı sunarak sabitlenmiş BTC’lerini basabilir. İşlem, kullanıcıyı Citrea’da tanımlamak için kullanılan bir EVM adresini içerir.

• Out-Peg Mantığı
  Para çekme işlemini başlatmak için kullanıcının 1 BTC’yi Citrea’daki bir akıllı sözleşmeye aktarması ve bir Bitcoin adresi sağlaması gerekir. Bu adres, “Para Çekme Merkle Ağacı”nda yeni bir yaprak olarak kaydedilir ve ardından 1 BTC, Citrea’da yok edilir. Basitlik için, her Bitcoin adresinin benzersiz olduğunu varsayabiliriz, ancak bu kısıtlayıcı değildir. Bu nedenle, Bitcoin ağındaki belirli bir Bitcoin adresine 1 BTC’lik herhangi bir transfer, geçerli bir para çekme işlemi ile sonuçlanacaktır.

• Bağlayıcı Kaynağı: UTXO

UTXO Prensibi

Clementine, köprü operatörünün kapsanan para çekme tutarından daha fazla BTC talep etmeye çalışması durumunda, köprü fonlarına erişimini kalıcı olarak kaybedeceğini garanti eder.

Konektör Kaynağı UTXO, operatör tarafından Clementine’den talepte bulunmak için kullanılır. Bağlayıcı Kaynağı UTXO’ya erişim elde etmek için operatör, operatörün kapsanan para çekme işlemleri için talep edebilecekleri BTC miktarını kanıtlamak için kullandığı bir UTXO ağacı olan Bağlayıcı UTXO ağacını kullanır.

• İki Yönlü Peg Şeması

Zaman Çizelgesini Tanımlama

Zaman çizelgesi

• Hafif İstemci Son Tarihi: BitVM taahhüdü, para çekme işlemleri için blok yüksekliğini kontrol eder.
• Gönderim Süresi: Operatörün kalan para çekme işlemlerini karşılaması ve ön görüntüyü kaydetmesi için ayrılan süre.
• K-deep Varsayımı: Son Bitcoin bloğunun sonlandırılmasını sağlar. Doğrulayıcılar en son bloğun PoW’unu kullanmaya itiraz edebileceğinden, operatör özel çatallar için farklı blok hash’leri kullanamamalıdır.
• BitVM Challenge Response Period: Doğrulayıcıların operatöre meydan okuduğu ve etkileşimli bir doğrulama oyununa girdiği (gerekirse) dönem. Bu sürenin sonunda, yalnızca iki olası sonuç vardır: \
  a. Bağlayıcı Kaynağı UTXO, operatörün kullanması için mevcuttur ve para çekme işlemi sırasında kapsanan BTC miktarını talep etmelerine olanak tanır. \
  b. Bağlayıcı Kaynağı UTXO, BitVM yanıtı UTXO ile birlikte yakılır ve operatörün köprü fonlarına erişimi iptal edilir.

Hafif istemci kesintisi her 6 ayda bir gerçekleşir ve aynı aralıklarla süresiz olarak devam eder.

Mantık

Clementine’de, para çekme de dahil olmak üzere kanıt Bitcoin’de kesinleştikten sonra, operatör her para çekme işlemini karşılamaktan sorumludur. Her dönemden sonra operatör, Bitcoin’deki log2(n) ön görüntülerini ortaya çıkararak Clementine’den talep edilen köprü fonlarının miktarını taahhüt eder. Bu miktar, ön ucun son kontrol noktasından bu yana kapsadığı toplam para çekme işlemlerine eşittir.

EVM Denkliği

Citrea, Ethereum Sanal Makinesi (EVM) aracılığıyla Bitcoin’e programlanabilirlik getiriyor. Citrea’nın EVM’si sıfır bilgiyle kanıtlanabilir ve Bitcoin ve BitVM için özelleştirilmiştir. Bu yürütme ortamı, kullanıcıların Bitcoin’in komut dosyası yeteneklerinin ötesinde karmaşık akıllı sözleşmeleri dağıtmasına olanak tanır. Citrea, binlerce işlemi bir araya getirerek ve kompakt geçerlilik kanıtları oluşturarak Bitcoin’i ölçeklendirir. Citrea kanıtları Bitcoin üzerine yazılmıştır ve BitVM aracılığıyla Bitcoin üzerinde iyimser bir şekilde doğrulanabilir. Bu model, zincir üstü veri kullanılabilirliği ve doğrulanabilirliği sağlar.

• Kullanıcı ile Para Yatırma

Kullanıcı köprü operatörüne BTC gönderdiğinde pegging işlemi başlar. Doğrulayıcılar (köprü operatörüne itiraz etme yetkisine sahip katılımcılar) daha sonra kullanıcının işlemini imzalar. Bu imza, doğrulayıcıların BTC depozitosunu onayladığını gösteren köprü operatörüne sunulur. Bu doğrulama adımı tamamlandıktan sonra kullanıcı, BitVM tarafından kontrol edilen para yatırma adresine gönderilen BTC karşılığında işlemin SPV’sini (Basitleştirilmiş Ödeme Doğrulaması) Citrea’daki akıllı sözleşmeye göndererek cBTC (CitreaBTC) basabilir.

Alternatif olarak, kullanıcı, iki yönlü sabit mevduatı kullanmaktan daha kolay ve daha ucuz olan Bitcoin veya Lightning Network aracılığıyla atomik bir takas yoluyla Citrea’ya girebilir.

• İşlem Süreci

Citrea’nın EVM ortamı, DeFi, özel transferler veya BTC için BTC takasları gibi uygulamalara olanak tanır. Kullanıcının uygulamasından bağımsız olarak, teknik süreç, kullanıcının tam bir düğüme bir işlem göndermesiyle başlar. İşlem alındıktan sonra, tam düğüm bunu geçici onay için sıralayıcıya gönderir. Citrea’nın işlem geçmişine veya sorgu verilerine erişen herkes bir Citrea tam düğümü kurabilir.

Sıralayıcı, işlemleri yumuşak bir şekilde onaylayan ve bloklar oluşturan tam bir düğümdür. Daha sonra bu yumuşak onayları (yumuşak bloklar) mevcut her tam düğüme yayar. Yumuşak onayların amacı, kullanıcılara hızlı bir işlem deneyimi sunmaktır. Bir sonraki adım, Bitcoin’in kullanıcı işlem güvenliğini devralmada önemli bir rol oynayan kanıtlayıcı adı verilen sıfır bilgi toplama için özel bir tam düğüm içerir.

Tüm tam düğümler gibi, kanıtlayıcı da yumuşak sıralayıcı onayı alır ve verileri depolar. Kanıtlayıcının temel farkı, sıralayıcı tarafından yumuşak bir şekilde onaylanan işlemleri toplayarak toplu işlemler oluşturmasıdır. Daha sonra bu parti için herkesin geçerliliğini doğrulayabileceği bir sıfır bilgi kanıtı oluşturur.

Kanıtlayıcı, kanıtı oluşturur ve başlangıç durumu ile en son durum arasındaki depolama yuvası farkı olan durum farkı adı verilen bir veri kümesi oluşturur. Durum farkının yaratılması, Citrea’nın Bitcoin blok alanını kullanmada verimli olmasının nedenidir. Bitcoin blok alanı sınırlı ve maliyetli olduğundan, Citrea blok alanı kullanımını ve veri maliyetlerini en aza indirmek için tam işlem verileri yerine durum farkını kaydeder.

• Kullanıcı Para Çekme İşlemleri

Citrea’nın Misyonu

Citrea, Bitcoin’i sadece bir değer saklama aracı olmaktan çıkararak programlanabilir bir finansal ekosisteme dönüştürmeyi hedefliyor. Böylece Bitcoin, DeFi, NFT, merkeziyetsiz borsalar (DEX) ve yeni nesil finansal ürünlerin merkezi haline gelebilir.

Citrea, Bitcoin’in ölçeklenebilirlik sorunlarına sıfır bilgi teknolojisi ile yenilikçi bir çözüm getiriyor. EVM uyumluluğu sayesinde Ethereum geliştiricilerinin kolayca Bitcoin üzerine inşa etmesini sağlarken, Clementine köprü mekanizması ile güvenli varlık transferini mümkün kılıyor.

Güçlü yatırımcı desteği, teknik vizyon ve deneyimli kurucu ekip sayesinde Citrea, önümüzdeki yıllarda Bitcoin üzerinde uygulama geliştirmek isteyenlerin birincil tercihi olabilir.

• Websitesi
• X (Twitter)
• Discord

Son Dakika kripto para haberleri için hemen tıkla

Konu ile ilgili yorumlarınızı bize yazabilirsiniz. Ayrıca, bu tarz bilgilendirici içeriklerin devamının gelmesini isterseniz, bizleri Telegram, Youtube ve Twitter kanallarımızdan takip edebilirsiniz.