Ahmet Bedirhan Arvas 
Anoma, Web3 için “niyet-merkezli (intent-centric)” uygulamalar geliştirmeyi hedefleyen, dağıtık bir işletim sistemi (OS) mimarisidir. Klasik zincir/VM (virtual machine) paradigmasında kullanıcılar yürütme izini (transaction) tek tek tarif eder; Anoma’da ise kullanıcı sonucu (intent) beyan eder, geri kalanını ağdaki çözücüler (solvers), hizmet sağlayıcılar ve Anoma düğümleri koordine eder. Bu yaklaşım; çok zincirli dünyayı tek bir geliştirme ortamında birleştirmeyi, karşı-taraf keşfini merkezsizleştirmeyi, gizlilik ve veri egemenliğini programlanabilir kılmayı amaçlar.
Anoma Nedir?
Anoma; geliştiricilerin niyet-merkezli uygulamalar yazabileceği, kullanıcıların niyetlerini ağda yayabildiği ve bunların çözücüler tarafından birleştirilip atomik olarak farklı zincirlerde yerine getirilebildiği bir dağıtık işletim sistemi olarak tanımlanır. Proje; “VM’den IM’e (Intent Machine)” geçişi vurgular: Uygulama mantığı Anoma’nın Resource/Intent Machine katmanında tanımlanır, yerleşim (settlement) ise ilk aşamada Ethereum ve L2’ler gibi mevcut hizmet sağlayıcılar üzerinde gerçekleşir. Anoma böylece çok-zincirli parçalanmayı (likidite, kullanıcı ve durum) tek bir geliştirme yüzeyiyle “defrag” etmeyi hedefler.
- Kullanıcı-merkezli & altyapı soyutlanmış: Kullanıcı sadece sonucu belirtir.
- Her zincirle uyumlu & birleşik: Tek dağıtım, çok zincir erişimi.
- Niyet düzeyinde bileşim: Sadece işlem değil, niyetler kompoze edilir.
- Ölçekten bağımsız: Dağıtık veri/hesap yaklaşımıyla maliyet/ölçek avantajı.
- Programlanabilir veri egemenliği: Kimin ne gördüğünü uygulama tanımlar.
Anoma Nasıl Çalışır?
Niyetler (Intents) ve Niyet Yayılımı (Gossip)
Kullanıcı arayüzü, kullanıcının tercihlerini ve kısıtlarını niyet olarak biçimler; düğümler bu niyetleri niyet ağında (intent gossip) yayar. Çözücüler, tekil niyetleri veya birden fazlasını eşleştirip gerçekleştirilebilir bir plan (ör. birden çok DEX’te atomik takas, zincirler arası yerleşim) üretir ve bunu hedef zincir(ler)e işlem olarak gönderir. Bu, geleneksel “tek zincirde, tek işlem” modelinin ötesinde çok-taraflı & çok-zincirli koordinasyonu mümkün kılar.
Resource Machine ve Uygulama Modeli
Anoma’nın geliştirici dokümantasyonu; durum/logic/kind/lifecycle gibi kavramlarla resource-tabanlı bir durum modeli, balanced transactions, projections ve intents gibi ilkelere dayanır. Geliştiriciler, Juvix ile uygulama mantığını yazar; dizinleme ve çözümleme servisleri (indexing/solving) için net arayüzler bulunur. Bu model, uygulama taşınabilirliği ve niyet-düzeyi bileşim ile VM merkezli tasarımların sınırlarını aşmayı hedefler.
Minimum Viable Resource Plasma (MVRP) Mimarisi
Ana ağın ilk sürümü “Resource Plasma” yaklaşımıyla tanımlanır: Sıralama/hesaplama/depolama için mevcut sağlayıcılar (Ethereum mainnet ve L2’ler, arama/solver hizmetleri) kullanılır; Anoma düğümü ve P2P sistemi bunları tek bir niyet makinesi olarak örer. Burada:
- Operatörler Anoma düğümlerini çalıştırır, niyet yayılımı/çözüm/yerleşime katılır.
- Çözücüler Anoma niyet likiditesi ile EVM niyet likiditesini birleştirip tek işlemlik atomik yerleşim yapabilir.
- Geliştiriciler resource machine + Juvix ile niyet-merkezli uygulamalar yazar.
- Kullanıcılar; röle, hesap, depolama ve sıralama sağlayıcılarını niyetin parçası olarak seçip kendi güvenlik modelini belirleyebilir.
4) Yol Haritasındaki Gelişmiş Özellikler
Anoma; devnet → testnet → mainnet (Aşama 1: Ethereum ekosistemi; Aşama 2+: diğer ekosistemler) şeklinde ilerler. İleride özel çözüm (private solving), FHE, MPC, eşik şifreleme, Chimera zincirleri ve nihayetinde Anoma yerel “on-demand consensus” ile yerel token planlanmaktadır. Konsensüs fazı; uygulamaların çoklu paralel örnekler ve yerel yerleşim ile düşük gecikme/maliyet elde etmesini hedefler.
Anoma ekosistemindeki araştırmalar ve prototipler; Taiga, Typhon, Vamp-ir (ZK ispat araçları) ve Juvix gibi bileşenleri içerir. Çok varlıklı korumalı havuz (MASP) ve niyet-merkezli tasarım üzerine literatür ve forum yazıları, mimarinin gizlilik ve keşif boyutlarını detaylandırır.
Anoma’nın Amacı Nedir?
- Uygulama-çağını başlatmak: Zincir inşa etmek yerine uygulama inşa etmeyi teşvik eden, zincir farklarını soyutlayan bir OS sunmak.
- Kullanıcı deneyimini radikal biçimde sadeleştirmek: İşlem izini değil, sonucu söyle; altyapı/köprü/MEV/çok-zincir hantallığı arka planda koordine edilsin.
- Merkezsiz karşı-taraf keşfi & yerleşim: “Sunucuya bağımlı” niyet eşleştirmeye son verip, tamamen merkezsiz keşif/çözüm/yerleşim.
- Gizlilik & veri egemenliği: Programlanabilir veri paylaşımı; kimin hangi veriyi, hangi amaçla göreceğini uygulama belirler.
- Ölçekten bağımsızlık: Veriyi/hesabı uç cihazlara dağıtarak, zincir-üstü doğrulamayla (ZK vb.) maliyeti düşük tutmak.
Anoma ekip yazıları bunu “web tarayıcısına benzer” şekilde, farklı hizmet sağlayıcıları tek bir niyet makinesinde birleştiren bir dağıtık işletim sistemi olarak çerçeveliyor. Erken mainnet aşamasında Anoma’ya özgü token/konsensüs olmadan bile gerçek değer taşıyan uygulamaların çalışabileceği özellikle vurgulanıyor.
Anoma Kimler Tarafından Kuruldu?
Awa Sun Yin, Adrian Brink ve Christopher Goes kurucu isimler olarak öne çıkıyor. Resmî blogda yer alan fonlama duyurusunda da bu üçlü Anoma Foundation Council imzasıyla yer alıyor. Ekip; Cosmos/Tendermint, gizlilik-odaklı kriptografi ve ZK araştırmaları gibi alanlardan geliyor.
Anoma Yatırımcıları Kimlerdir?
Anoma; 2021–2023 arasında üç ana turda toplam ~$57–60M topladı.
- Nisan 2021 — $6.75M: Polychain Capital liderliğinde; Electric Capital, Coinbase Ventures vb. katılım.
- Kasım 2021 — $26M: Polychain Capital liderliğinde; Electric Capital, CMCC vb. (Anoma Foundation, İsviçre merkezli; geliştirme için Heliax’ı fonluyor).
- Mayıs 2023 — $25M: CMCC Global eş-lider; Electric Capital, Delphi Digital, Dialectic, KR1, Spartan, NGC, MH Ventures, Bixin, No Limit, Plassa, Perridon, Anagram, Factor ve çok sayıda melek yatırımcı.
Anoma’nın resmî sitesindeki Backers bölümünde ayrıca: Polychain Capital, Coinbase Ventures, Electric Capital, Delphi Digital, Spartan Group, CMCC Global, Figment, CMS, Zola/Zola Global, Dialectic, MH Ventures, Plassa Capital, Anagram, Cygnilabs gibi isimler listeleniyor.
Anoma Tokenomics
Henüz proje tarafından açıklanmış bir tokenomics bulunmamaktadır.
Resmi Kaynaklar
Son Dakika kripto para haberleri için hemen tıkla
Konu ile ilgili yorumlarınızı bize yazabilirsiniz. Ayrıca, bu tarz bilgilendirici içeriklerin devamının gelmesini isterseniz, bizleri Telegram, Youtube ve Twitter kanallarımızdan takip edebilirsiniz.